Dracht en bevalling paard

Column Corné van der Bijl

In het voorjaar kijk ik altijd uit naar de visites om te controleren of alles in orde is na een bevalling. Een trotse eigenaar die lang gewacht heeft op een mooi veulen is natuurlijk het mooiste wat er is. De eerste dagen zijn altijd wel spannend na de bevalling.  Voor het eerst staan, voor het eerst naar buiten en misschien is het voor jou als eigenaar zelfs de eerste keer dat je dit mee mag maken. Lees in deze column de belangrijkste tips.

Voeding voor een drachtige merrie

Tijdens de eerste zeven maanden van de dracht is het niet nodig om de merrie extra te voeren. Wanneer de merrie getraind wordt tijdens de dracht, is het zinvol om krachtvoer te geven zodat de merrie voldoende energie heeft of energie via de voeding binnenkrijgt. Het veulen begint pas flink te groeien in de laatste vier maanden. Vanaf dan is het belangrijk om de merrie te voorzien van goed eiwitrijk ruwvoer. De behoefte aan ijzer en vitamine A en E stijgt. Merriebrok is een mooie aanvulling. Dit bevat meer mineralen, vitaminen en eiwit dan een standaard brok.

Training van een drachtige merrie

Naast goede voeding is het ook belangrijk dat de merrie voldoende voldoende beweging krijgt. Een goede lichamelijke conditie is van belang voor een vlotte geboorte en een sterk veulen. Over het algemeen kun je tot drie maanden voor de bevalling nog doorrijden. Het is belangrijk om te zorgen voor regelmaat in de trainingen om de merrie in conditie te houden. Vermijd stress door bijvoorbeeld transport of overtraining.

Voor het veulenen

Er zijn een aantal zaken waar aandacht aan moet worden besteed voordat het veulen ter wereld komt. Zo moet de merrie enkele weken voor de bevalling worden ontwormd en geënt. Indien mogelijk is het aan te raden de merrie 4-6 weken voor het veulenen over te brengen naar de stal waar ze zal gaan veulenen. Op die manier kan de merrie afweerstoffen opbouwen voor de virussen en bacteriën die zich in die stal bevinden en zodoende is het veulen direct beschermd wanneer het op de wereld komt. Als de merrie is dichtgezet is het belangrijk dat de dierenarts deze weer open maakt om te voorkomen dat de merrie inscheurt tijdens het veulenen.

Een van de grootste zorgen voor het veulenen is het lekken van biest, de eerste melk van de merrie. Biest biedt antilichamen aan het pasgeboren veulen om het te beschermen tegen infecties. Biest dat lekt uit het uier kan duiden op een aankomende bevalling, maar wanneer de merrie teveel ‘lekt’ kan dit wijzen op problemen en een te trage opstart van de bevalling.

Voorspellen van het veulenen

De aankomende bevalling kan worden voorspeld door de volgende tekenen:

• Datum bepalen door de gemiddelde draagtijd te nemen, gebaseerd op de datum van bevruchting
• Het waarnemen van de fysieke veranderingen in de merrie, bijvoorbeeld het vollopen van de uier met biest, kegelen, ontspanning van de uitwendige genitaliën en ontspannen van de staart.

Zorg dat je voorbereid bent

• Leg schone handdoeken klaar
• Emmers met warm water (een waterkoker in de stal kan uitkomst bieden)
• Jodium of chloorhexidine voor de navel
• Opgeladen telefoon met het nummer van de dierenarts
• Een staartbandage
• Zeep om je handen te wassen

De geboorte

Wanneer de geboorte aanstaande is, is het belangrijk de merrie goed in de gaten te houden. Dit kan tegenwoordig relatief eenvoudig met camera’s of een geboorte alarm, zoals een band om de buik.

Veel merries geven de voorkeur aan het bevallen zonder mensen erbij.

Normaal gesproken gaat de bevalling bij een paard heel erg snel.

De meest ideale positie voor een veulen om geboren te worden is in een duikende positie met de voorbenen eerst, gevolgd door het hoofdje, dan de schouders, het lichaam en als laatste de achterhand. De navelstreng blijft vaak intact zo lang de merrie blijft liggen, tot de merrie of het veulen gaat staan. Het is het beste de merrie niet te storen om te voorkomen dat ze te snel op staat en zo de navelstreng kan beschadigen.

Tot slot volgt de placenta. Dit gebeurt normaliter binnen 3 uur nadat het veulen is geboren.

Na de geboorte

Gezonde veulens beginnen te bewegen binnen een aantal minuten na de geboorte. Met ongeveer 30 minuten proberen ze te gaan staan en na ongeveer 90 minuten zal het veulen al gaan drinken bij de moeder. De navelstreng moet worden gedesinfecteerd met een antibacterieel middel, zoals chloorhexadine of jodium oplossing gedurende de eerste 24-48 uur na de geboorte. Let ook op de eerste ontlasting (zwart, teerachtig) en urine.

Wanneer hulp inschakelen?

Veulenen gebeurt vaak zonder complicaties en de meeste merries en veulens kunnen zich goed redden zonder hulp. Redenen om in te grijpen zijn meestal wanneer de navelstreng niet breekt, of wanneer de neus van het veulen wordt afgedekt door baarmoedervlies, bodembedekking of viezigheid.

Schakel een dierenarts in wanneer de bevalling te lang duurt, het veulen niet goed ligt of het veulen niet binnen 2-3 uur na de bevalling gaat staan en drinken. Ook wanneer de nageboorte niet (geheel) loskomt moet een dierenarts worden ingeschakeld. Gelukkig komt een abnormale geboorte (wanneer het veulen erg groot is of niet goed ligt) slechts voor in ongeveer 4 van de 100 geboortes.

Alle merries en veulens moeten binnen 12-18 uur na de geboorte door een dierenarts worden onderzocht. Het is vooral belangrijk om ervoor te zorgen dat de volledige placenta wordt uitgescheiden. Als (delen van) de placenta achterblijven in de baarmoeder kan dit serieuze en levensbedreigende gevolgen hebben voor de merrie wanneer de baarmoeder ontsteekt, of het paard hoefbevangen raakt door de toxinen die ontstaan. Bewaar de placenta zodat de dierenarts deze kan controleren.

Tot slot nog wat belangrijke tips!

Een schone stal is fijn maar een gladde vloer kan voor problemen zorgen na de bevalling met het opstaan van de merrie en het veulen. Zorg voor een goede ondergrond en mest niet te veel uit enkele dagen voor de bevalling.

Neem twee keer per dag de temperatuur op, voor het veulen moet deze tussen 38.0 C en 39.0 C zijn. Voor de merrie onder de 38,5 graden en doe dit gedurende drie dagen. Zorg voor voldoende rust en ruwvoer.

Ik wens jou en je merrie een voorspoedige dracht en ik hoop in het voorjaar weer veel veulens mogen verwelkomen! Heb je in tussentijd nog vragen over de dracht of voeding van je merrie? Neem dan gerust contact op.